Ασπασία Παπαδομιχελάκη
Η ζωή στον πλανήτη μας, είναι ένα μεγάλο σχολειό γεμάτο δυσκολίες, όπου οι άνθρωποι εκπαιδεύονται έως ότου κατακτήσουν με αυτό-προσπάθειες και ατομικές εμπειρίες, εκείνη τη γνώση- σοφία που θα τις εξομοιώσει με το Τέλειο.
Για την εκπαίδευση του ανθρώπου υπάρχει η εξωτερική γνώση, που προσλαμβάνει με τις αισθήσεις και τη λογική του. Όμως υπάρχει και η εσωτερική γνώση που δίνεται στον άνθρωπο με τη μύηση όταν ωριμάζει ηθικά και νοητικά.
Οι εξωτερικές γνώσεις δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητες, γιατί μέσω των αισθήσεων και της λογικής ο άνθρωπος διαμορφώνει και τελειοποιεί τα ψυχολογικά και φυσικά του στοιχεία, τα οποία αποτελούν το σχήμα και την κατοικία της ψυχής του. Το ψυχολογικό και φυσικό του σώμα είναι οι διόπτρες μέσω των οποίων η ψυχή παρατηρεί τα πράγματα του δικού μας κόσμου και μέσω αυτών πρόκειται να εκφράσει στο μέλλον τις πνευματικές δυνάμεις της, που προς το παρόν, ληθαργούν.
Ο άνθρωπος πολύ πιο δύσκολα αποκτά την εσωτερική γνώση, γιατί, για την κατάκτησή της, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σταθερή ενατένιση της εσωτερικής ζωής, η υπέρβαση των αισθήσεων και ο απόλυτος έλεγχος του νου. Σοφός είναι αυτός που έχει υπερβεί τον κόσμο των αισθήσεων και των επιθυμιών, επειδή γι’αυτόν ανασηκώθηκε το πέπλο της πλάνης και της λήθης και αντίκρισε την αιώνια Αλήθεια. Είναι αυτός που κατέκτησε τη Γνώση που αφορά στις εσωτερικές αιτίες των φαινομένων, στους παγκόσμιους νόμους και στις εφαρμογές αυτών των νόμων ως αιώνιες Σταθερές στη Φύση.
Κατά τον Πλάτωνα, ο οποίος καταχωρεί ως εξωτερική γνώση και την επιστήμη, λέγεται ότι θα πρέπει να υπάρχει μια ανώτερη και αυστηρότερη δυνατότητα της επιστήμης, την οποία ονομάζει διαλεκτική. Και λέει ότι «μια τέτοια επιστήμη θα διέφερε από τις επιστήμες του συρμού» με δύο τρόπους:
α) θα αντιμετώπιζε τις αρχικές παραδοχές των επιστημών ως απλές αφετηρίες για την ανακάλυψη άλλων, πιο θεμελιακών προτάσεων, που …. Είναι αυστηρά αυτόφωτες και προφανείς (ανυπόθετα), αποτελώντας πραγματική «αρχή του παντός». Έχοντας ανακαλύψει αυτή την αρχή (ή σύνολο τέτοιων αρχών) θα παρήγε στη συνέχεια τα πορίσματα που έπονται λογικά.
β) Σε αυτή την πορεία δεν θα γινόταν προσφυγή σε αισθητά βοηθήματα της φαντασίας. Η διπλή διεργασία της ανόδου στην «αφετηρία του παντός» και της επανακαθόδου θα προχωρούσε «από Ιδέες διαμέσου Ιδεών καταλήγοντας σε Ιδέες» (ΣΤ, 511 b-c). Θα λέγαμε ότι η «διαλεκτική» θα αναιρούσε τα αξιώματα των υπαρχουσών επιστημών (τας υποθέσεις αναιρούσα, (Ζ 533 c), γιατί μέσω διαλεκτικής προκύπτουν αλήθειες ακόμα πιο θεμελιακές.
Ο ρόλος της διαλεκτικής, που είναι ανώτερη και των μαθηματικών, είναι να οδηγεί άμεσα στη θέαση του Καλού, που σαν υπέρτατη Ιδέα αποτελεί το ύψιστο αντικείμενο μελέτης του φιλόσοφου.
«Στις επιστήμες η ενατένιση είναι αποτέλεσμα ενός συλλογισμού. Αυτός που κάνει τον συλλογισμό αυτοκαταφεύγει στις σκέψεις και όχι στις αισθήσεις, αλλά η έρευνά του μένει στις υποθέσεις, χωρίς να ανεβαίνει στην αρχή… είναι ανίκανος να έχει μια κατανόηση των πραγμάτων, αν και αυτά είναι κατανοητά, αν συνοδεύονται από την αρχή τους.» (Πολιτεία, 511 c-d, Γλαύκων)
Θεμελιωμένη πάνω σε αυτό το ανυπόθετο αξίωμα, που είναι η ύπαρξη της Αυτοϋπαρξης πάνω από κάθε αισθητό και νοητό, στέκεται η Μεγάλη Γνώση που μας λέει ότι:
Η ανθρώπινη ζωή είναι ένα ταξίδι κυκλικό από τον αόρατο κόσμο της Ψυχής στον ορατό κόσμο της φυσικής διαβίωσης με σκοπό, όπως μας λέει η Θεοσοφική διδασκαλία, να συνειδητοποιήσουμε την αφετηρία της ύπαρξής μας, να αντιληφθούμε ότι είμαστε προεκτάσεις πνευματικών δυνάμεων και αποτελέσματα εσωτερικών αιτίων.
Διαμέσου επαναληπτικών κύκλων γέννησης και θανάτου, ο άνθρωπος μαθαίνει προοδευτικά να διακρίνει το πρόσκαιρο αισθητό από το αιώνιο, και εν τω μεταξύ αναπτύσσει και οργανώνει εκείνες τις εσωτερικές δυνάμεις που γεφυρώνουν το πέρασμά του από το πεπερασμένο στο αθάνατο.
Η Αρχαία Σοφία λέει ότι αυτός είναι ο σκοπός που υπάρχουμε στη γη και αυτός ο σκοπός υποστηρίζεται με νόμους που υποχρεώνουν την ατομική ζωή να εκπαιδεύεται και να προοδεύει. Οι νόμοι αυτοί είναι οι νόμοι της Ανάγκης. Είναι γνωστοί ως νόμοι του Κάρμα και της Μετενσάρκωσης. Το Κάρμα είναι ο νόμος που με μια ακατανόητη για μας σοφία και δικαιοσύνη, επαναφέρει ό,τι διασαλεύεται από ατομική βούληση στην πρωταρχική του ισορροπία και αρμονία. Και ο νόμος της περιοδικής κυκλικής κίνησης, γνωστός ως Μετενσάρκωση, είναι αυτός που επαναφέρει την ανθρώπινη ψυχή σε ανθρώπινο σώμα κάτω από τις ίδιες συνθήκες έτσι ώστε μέσω της επανάληψης, που είναι η μάνα της μάθησης, ο άνθρωπος μαθαίνει να θέλει και να εφαρμόζει μόνον όσα συνάδουν με την Παγκόσμια Αρμονία.
Για την πραγματοποίηση, λοιπόν, της πνευματικής μας τελείωσης, εκτός από τους νόμους της Ανάγκης, συνυπάρχει ο νόμος της Χάρης ή της Συμπόνιας. Ο νόμος αυτός φέρνει στην ανθρωπότητα την Πνευματική Γνώση που είναι η απορροή της Θείας Σκέψης και φθάνει έως εμάς μέσω της σειράς των πνευματικών ταγών, σοφών και μεγάλων μυστών. Αυτοί την μεταφέρουν και την διαδίδουν σε όλα τα έθνη και τις φυλές της ανθρωπότητας, μέσω απόκρυφων διδασκαλιών και θρησκειών. Αποστολή τους είναι να υπενθυμίζουν στον άνθρωπο τη θεία καταγωγή του, τον σκοπό της ζωής του και να του υποδεικνύουν τον τρόπο της επιστροφής του στο λίκνο της απορροής του.
Η Πνευματική Ιεραρχία μας υποδεικνύει τους τρόπους για την υπέρβαση του προσωπικού εαυτού μέσω α) Γνώσης, β) λατρείας-θρησκείας, γ) διαλεκτικής-διαλογισμού και δ) υπηρεσίας, προσφοράς προς το σύνολο της ζωής.
Οι τέσσερεις δρόμοι που οδηγούν την ανθρώπινη ψυχή από τις σκιές στο φως, έχουν ένα και μοναδικό σκοπό. Να ενώσουν την ψυχή με την Θεϊκή πηγή από την οποία κάποτε εκπορεύτηκε. Ο σκοπός είναι ένας και κοινός, οι μέθοδοι μόνο διαφέρουν.
Η Ατραπός της Γνώσης ή το Γιόγκα της Γνώσης, το Gnana Yoga, από το gna που σημαίνει την εφαρμοσμένη γνώση των εσωτερικών επιστημών, είναι για εκείνους στους οποίους υπερέχει το στοιχείο της καθαρής διάνοιας και του υπερβατικού διαλογισμού. Ενώ ο λάτρης ενώνεται με το Ανώτατο με την αφοσίωση και την φλογερή του αγάπη, ο γνωστικός φθάνει στην ένωση με το Ανώτατο μέσω της πνευματικής διαίσθησης και της διαλεκτικής. Ο γνωστικός είναι σε θέση να απορρίπτει παλιά είδωλα, παλιές πίστεις, προηγούμενες απόψεις, προκαταλήψεις και επιθυμίες αυτού του κόσμου. Θα πρέπει να είναι αποφασισμένος να ψάξει για την πραγματική του ελευθερία.
Ελευθερία από το ελευθώ, είναι η παρουσία της συνειδητότητας σε μια νέα κατάσταση, διαφορετικής από την προηγούμενη. Η πορεία προς την ελευθερία, είναι το προοδευτικό πέρασμα της ανθρώπινης συνειδητότητας μέσα από διαφορετικά σχήματα ζωής οριοθετημένα από τις προσωρινές ανάγκες και επιδιώξεις της. Όσο η συνειδητότητα απαλλάσσεται από τις οριοθετήσεις των προσωπικών επιθυμιών και ορέξεων τόσο απελευθερώνεται από τις δεσμεύσεις τους. Η απόρριψη λοιπόν, των ειδώλων και των προσκολλήσεων σε οτιδήποτε αφορά την μέχρι τούδε ζωή, απελευθερώνει τον γνωστικό από ένα προηγούμενο σχήμα ζωής και τον εισάγει σε ένα άλλο. Με μια τέτοια διαδικασία στην οποία συνυπάρχει ο εμβριθής συλλογισμός, η αρετή και η ενατένιση, ο οπαδός της Γνώσης-Σοφίας αγγίζει το πεδίο των Ιδεών και κατανοεί την πραγματική του ύπαρξη, την Παγκόσμια Φύση και τη σχέση του με Αυτήν.
Η Γνώση-Σοφία είναι η εσωτερική διδασκαλία που υπάρχει στον πλανήτη μας από τις αρχές της ύπαρξης του νοήμονα ανθρώπου. Είναι η μεταφυσική διδασκαλία που θεμελιώνεται στην ύπαρξη της Θεϊκής Αρχής από την οποία πηγάζουν οι ψυχές. Αναφέρεται στην παγκόσμια νομοτέλεια που καταλήγει σε νόμους της φύσης, στην ύπαρξη πνευματικών δυνάμεων και Αγγελικών όντων, στην αντίθεση Καλού-Κακού, στις αιτίες της ζωής και του θανάτου, στον σκοπό της ανθρώπινης ζωής. Είναι η πληροφορία για την αόρατη πνευματική μας κοιτίδα από την οποία όλοι προερχόμαστε και με την οποία οι δεσμοί μας είναι προς το παρόν ανενεργοί. Η Γνώση είναι η πληροφόρηση που δίνει στον άνθρωπο τα μέσα να αντιληφθεί ποιός πράγματι είναι, τί κάνει στη γη και ποιό είναι το μέλλον του.
Στις πανάρχαιες και προκατακλυσμιαίες εποχές υπήρχε η μία Σοφία-Θρησκεία, που ήταν γνώση και λατρεία μαζί. Αργότερα όσο η ανθρωπότητα τυλιγόταν από τα πέπλα του εγωισμού και της πονηριάς και όσο ξεμάκραινε από την πνευματική της φύση, η γνώση-σοφία χωρίστηκε από τη θρησκεία. Έγιναν δύο διαφορετικά συστήματα προσέγγισης του Θείου, το ένα, η θρησκεία, μόνο να πιστεύει και να μην ερευνά, το άλλο, η γνώση, να πιστεύει αφού πρώτα ερευνά.
Η Πνευματική Γνώση κρύφτηκε στα μυστηριακά κέντρα του πλανήτη μας, στην αρχή της Πέμπτης Ρίζας Φυλής, μετά την καταβύθιση και του τελευταίου τμήματος της Ατλαντίδας. Ήταν γνωστή μόνο στους μύστες που κρατούν ασταμάτητα τον φωτεινό πυρσό της αναμμένο, διδάσκοντας όσα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά σε λίγους εκλεκτούς.
Ήταν γραφτό για τους ανθρώπους της Άριας φυλής να ανακαλύπτουν την Πνευματική Γνώση με ατομικές προσπάθειες και προσωπικό κάματο. Πρώτο μέλημα του ανθρώπου είναι η εκπαίδευση της κατώτερης φύσης του έτσι ώστε να υπακούει την ανώτερη, την πνευματική, και μόνο μετά από την ηθική και νοητική του αξιολόγηση οι μεγάλοι μύστες να μπορούν να του εμπιστευθούν τα απόκρυφα μυστικά. Για τον νοήμονα άνθρωπο της Πέμπτης Φυλής, η μύηση είναι το προοδευτικό άνοιγμα της συνειδητότητας και η ολοκλήρωσή της σε αυτοσυνειδητότητα, μόνο κάτω από τη δική του επιλογή, έφεση, προσπάθεια και καθαρμό.
Η Ινδική σκέψη στο μεγαλύτερο τμήμα της είναι έκφραση της εσωτερικής γνώσης, που, όμως, δεν παραμένει θεωρία αλλά έχει γίνει μια ζωντανή θρησκευτική πίστη και καθημερινότητα. Διακριτό γνώρισμα της Ινδικής φιλοσοφίας είναι η αναζήτηση της μεταφυσικής ενότητας διαμέσου πλουραλιστικών εκφράσεων της Θεότητας. Βέδες, Ουπανισάντ, Βετάντα, Σάμκυα, Μπαγκαβάτ Γκίτα φέρνουν το μήνυμα για την ύπαρξη του πνευματικού Εαυτού και τη γνώση του μέσω αρετής και ενατένισης.
Ο οραματιστής των Ουπανισάντ λέει «συνειδητοποίησε τον Εαυτό» και ο Σωκράτης διδάσκει «γνώθι σεαυτόν».
Η μεταφυσική αναζήτηση των Ινδών στοχαστών για το «Εκείνο», που «άμα γίνει γνωστό, όλα γίνονται γνωστά», μοιάζει πολύ με την αναζήτηση της Ελεατικής Σχολής, (Ξενοφάνης, Παρμενίδης, Ζήνων), που ερευνά για μια πραγματικότητα που βρίσκεται πίσω από τα υλικά φαινόμενα.
Το Βράχμα, σύμφωνα με Αντβαϊτά (μη-δυισμός), είναι το ΕΝΑ που δεν έχει δεύτερο. Ο κόσμος είναι απλώς η εμφάνισή του. Οι ψυχές είναι ατομικές όσο υπάρχει άγνοια (πλέγμα νους-σώμα) της αληθινής φύσης τους που είναι η ομοιοουσία τους με τον Βράχμα. Η άγνοια μπορεί να νικηθεί μόνο με τη Γνώση.
Η ψυχή δεν γεννιέται με το σώμα ούτε πεθαίνει με αυτό. Η ψυχή μεταναστεύει από ζωή σε ζωή και η αιτία αυτής της μετανάστευσης είναι η άγνοια. Η γνώση απελευθερώνει την ψυχή από τον κύκλο της οδύνης και την επανασυνδέει με τον Εαυτό. Και αυτή είναι η υπέρτατη Γνώση.
Η διαδικασία της συνειδητοποίησης και της λύτρωσης της ανθρώπινης ψυχής γίνεται α) μέσω μελέτης με κατάλληλη καθοδήγηση, β) μέσω πεποίθησης που αποκτιέται με ακούραστη σκέψη και λογική ανάλυση και γ) με αδιάκοπη αυτοσυγκέντρωση.
Για τον Σανκάρα, τον περίφημο μονιστή, εκείνος που θα σπουδάσει την αυτογνωσία, δηλαδή τη γνώση του Εαυτού, θα πρέπει να είναι απελευθερωμένος από τα πάθη, να έχει την υπέρτατη ανάταση του νου και την καλλιέργεια των αρετών. Σημαντικές είναι οι πεποιθήσεις αλλά εξίσου σημαντικές είναι ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά.
Η Ερμητική φιλοσοφία είναι η γνώση-σοφία που παραδόθηκε από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο. Το όνομά του αντιπροσωπεύει τη σειρά των σοφών που μετέδωσαν την πνευματική γνώση σε καιρούς που υπερβαίνουν τα ιστορικά όρια της ανθρωπότητας.
Χαρακτηριστικά σημεία των Ερμητικών κειμένων είναι το ενδιαφέρον για τη σωτηρία της ψυχής, την υπέρβαση των αισθήσεων, έναν έντονο μυστικισμό που προτρέπει τον άνθρωπο στην ένωση με το Υπέρτατο με βοήθημα τις δικές του δυνάμεις. Τα κείμενά του αναφέρονται κυρίως στον Λόγο που αποκαλύπτει στον μαθητή ότι μπορεί να φθάσει στον απόλυτο Νου, στον υπέρτατο θεό με τη γνώση. Και βέβαια, η γνώση δεν είναι το προϊόν της επιστήμης αλλά αυτή που αποκαλύπτεται με τη μύηση και γνωρίζεται από τον ίδιο τον μαθητή άμεσα και βιωματικά μέσω αφοσίωσης και διαλογισμού.
Ο Πυθαγόρας υπήρξε ο μέγιστος των μυστών που έδωσε στον κόσμο τη γνώση των αριθμών, της γεωμετρίας, του ηλιοκεντρικού συστήματος, της ύπαρξης της ψυχής και της επαναγέννησής της. Δίδαξε τη λύτρωση της ψυχής και την απελευθέρωσή της από τη φυλακή του σώματος με τη γνώση των αριθμών - που αντιπροσωπεύουν τη συμμετοχή των πρωταρχικών δυνάμεων στον σχηματισμό του κόσμου - και την εφαρμογή της αρετής. Υπήρξε από τους πρώτους, ιστορικά τουλάχιστον, που φανέρωσε τις μεταφυσικές πραγματικότητες στον κόσμο, επειδή την εποχή εκείνη οι αποκαλύψεις γίνονταν μόνο στα μυστήρια και αυτές με πολλή φειδώ.
Ο Πλάτωνας δίδαξε πως το Αγαθό είναι ο ύστατος στόχος της Γνώσης και η επιδίωξη της αληθινής σοφίας γίνεται με τη χαλάρωση των δεσμών που συνέχουν την ψυχή με το σώμα. Λέει στην Πολιτεία ότι «Ολόκληρη η ζωή του φιλόσοφου πρέπει να είναι μελέτη και προετοιμασία για τον θάνατο». Επειδή ο θάνατος και η μεταθανάτια συνέχεια είναι ένα ανάτυπο του κύκλου της ψυχής από τον κόσμο των φαινομένων σε εκείνο των αιτίων. Ότι η ψυχή που έρχεται στον κόσμο αυτό, επιστρέφει από έναν άλλο κόσμο, όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν πεθαίνοντας, είναι μια πανάρχαια δοξασία, Ορφική μάλιστα. Γιατί η εναλλαγή των αντιθέτων, όπως της γέννησης και του θανάτου, είναι εφαρμογή του νόμου των αντιθέτων και του καθολικού φυσικού νόμου της κυκλικής επανάληψης.
Επίσης, ότι το Ένα βρίσκεται πίσω από τα πολλά και ότι ό,τι υπάρχει στον κόσμο είναι άτεχνα και πρόσκαιρα αντίγραφα των Ιδεών που απορρέουν από το Ένα. Και ο τρόπος να προσεγγίσει ο άνθρωπος το Ένα, δηλαδή να ανεβεί από τα πολλά στο Ένα, είναι να οράται τις Ιδέες, δηλαδή το Δίκαιο, το Καλό, το Ωραίο. Τα υπέρτατα αντικείμενα των μελετών μας, δεν τα προσλαμβάνει ποτέ καμία από τις αισθήσεις μας. Γιατί το σώμα αποτελεί εμπόδιο για τη σύλληψη της πραγματικότητας. Όσο βρισκόμαστε μέσα στο σώμα, το υπέρτατο Αγαθό το πλησιάζουμε ανάλογα με τον βαθμό αυτοσυγκέντρωσης της ψυχής και με την ικανότητα απόσπασης της προσοχής της από το σώμα, περιμένοντας υπομονετικά τη στιγμή που ο Θεός θα κρίνει κατάλληλη για να ολοκληρώσει τη λύτρωσή μας. (Φαίδων - Πλάτων ο άνθρωπος και το έργο του, του Α.Ε.Τεϋλορ)
Για τον Πλάτωνα η ψυχή είναι στοιχείο μόνιμο και θεϊκό, ενώ το σώμα είναι μεταβλητό. Η επίτευξη της «θεϊκότητας» ή «θεομορφίας» επιφυλάσσεται σε όποιον έζησε αποφασιστικά τον ανώτατο από τους τρεις βίους, που είναι ο βίος του «εραστή της σοφίας». (Πολιτεία).
«Στο εσωτερικό της ψυχής του καθένας έχει την ικανότητα να μαθαίνει και το όργανο που του επιτρέπει να αποκτά τη μόρφωση. Και, καθώς δεν μπορούμε να στρέψουμε το μάτι μας από το σκοτάδι στο φως, χωρίς να γυρίσουμε ταυτόχρονα όλο μας το σώμα, έτσι ακριβώς πρέπει με ολόκληρη την ψυχή να πραγματοποιηθεί η στροφή αυτού του οργάνου, ως τη στιγμή που θα είναι ικανό, στραμμένο προς το πραγματικό να σηκώσει το βάρος της ενατένισης εκείνου, που είναι το πιο φωτεινό μέσα στο πραγματικό. Εκείνου, που ονομάζομε Αγαθό.» (Πολιτεία, 518 b-d, για την ανάμνηση)
Το Αγαθό, για τον Πλάτωνα, είναι η κορυφή της ιεραρχίας των Ιδεών. Είναι «η ανυπόθετος Αρχή» που δίνει στο Ον την ιδιότητα του νοητού και κάνει τις μορφές διαφανείς για την ψυχή που τις ατενίζει.
Οι Γνωστικοί υπήρξαν οι φιλόσοφοι που δίδαξαν την εσωτερική Γνώση, στη διάρκεια των τριών πρώτων αιώνων της μετά Χριστόν εποχής, στη λεκάνη της Μεσογείου. Ήταν η εποχή που η πνευματική γνώση άνθιζε στη Θεοσοφική Σχολή της Αλεξάνδρειας με πρωτεργάτες τον Αμμώνιο Σακκά, τον Κλήμη της Αλεξανδρείας και τον Πάνταινο. Παράλληλα ο μεγάλος Ωριγένης με τα δόγματά του έθετε τα θεμέλια της Χριστιανικής θρησκείας, ενώ ο ίδιος αργότερα αφορίστηκε από την Εκκλησία για την πίστη του στο δόγμα της Μετενσάρκωσης.
Σε αντίθεση με τους Εκκλησιαστικούς Πατέρες, που πίστευαν στον Προσωπικό Θεό και Χριστό, οι Γνωστικοί αποδέχονταν την Απρόσωπη Αρχή, τη Χριστική Αρχή και τη γνώση. Αναγνώριζαν ότι οι διδασκαλίες τους ήταν μόνον επαναλήψεις των αρχαιότερων.
Σχηματίστηκαν τρεις σχολές, α) της Αλεξάνδρειας, β) της Εφέσου και γ) των Οφιτών. Αντικείμενο της διδασκαλίας τους η ψυχή, το ενυπάρχον Χριστικό στοιχείο, η λύτρωση μέσω γνώσης, συγκριτική θρησκειών και μυστικών παραδόσεων. Λέγεται ότι το κίνημα των Γνωστικών υπήρξε μια συνέχεια της κοινότητας των Εσσαίων, η οποία υπήρξε συνέχεια της κοινότητας των Πυθαγορείων. Και ότι η ομάδα των μαθητών του Ιησού υπήρξε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις παλαιότερες γνωστικές ομάδες και στη νεώτερη των Γνωστικών.
Στην Ανατολή, η Μυστική ή Πνευματική Γνώση επονομάζεται το Βιβλίο της Ζωής και αποτελείται από τέσσερα τμήματα:
1. Γκνάνα Βίντυα, που είναι η γνώση των απόκρυφων δυνάμεων που ξυπνούν στη φύση με την εφαρμογή ορισμένων θρησκευτικών τελετών.
2. Μάχα-Βίντυα, που είναι η «μεγάλη γνώση», η μαγεία των Καμπαλιστών
3. Γκούχυα-Βίντυα, είναι η γνώση των μυστικών δυνάμεων του Ήχου και υπάρχει στα Μάντρα. Η δύναμή τους εξαρτάται από τον ρυθμό και τη μελωδία που χρησιμοποιούνται. Πρόκειται για μια ηχητική τελετουργία βασισμένη στη γνώση των Δυνάμεων της φύσης.
4. Άτμα-Βίντυα, ένας όρος που απλά μεταφράζεται «Γνώση της Ψυχής», και πρόκειται για την αληθινή σοφία.
Το τελευταίο, το Άτμα-Βίντυα, είναι το μεγαλύτερο, επειδή πρόκειται για τη Γνώση του Εαυτού και επομένως περιλαμβάνει όλα τα προηγούμενα. Ενώ τα τρία προηγούμενα αφορούν τον κόσμο των δυνάμεων που υπάρχουν στην ύλη. Είναι η γνώση που αφορά τη μεταφυσική και τη φυσική μας υπόσταση. Αφορά επίσης τις δυνάμεις από τις πιο πνευματικές έως τις πιο υλικές και τη σχέση αυτών των δυνάμεων με τον άνθρωπο.
Η Εσωτερική αυτή Γνωστική διδασκαλία για τα επέκεινα, ονομάζεται επίσης Μεταφυσική, Εσωτερισμός, Αποκρυφισμός, Θεοσοφία.
Η σειρά των μεγάλων ανθρώπων που δίδαξαν τη Γνώση είναι μεγάλη, συνεχής και αδιάλειπτη. Απόστολοι της γνώσης υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στον πλανήτη. Και βέβαια δεν είναι δυνατό να αναφερθούν όλοι σε τούτο το άρθρο . Θα ήταν όμως μεγάλη παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν στο Σύγχρονο Θεοσοφικό Κίνημα του περασμένου αιώνα.
Πρόκειται για το Κίνημα που ανανέωσε την Πνευματική Γνώση στη Δύση.
Εκφραστής του Κινήματος η σοφή , η οποία, όπως δηλώνει στον πρόλογο της Μυστικής Δοξασίας, «έφτιαξα εδώ μονάχα ένα μπουκέτο λουλούδια και δεν έχω τίποτα δικό μου, εκτός από το σχοινί που τα ενώνει».
Τι άραγε περιλαμβάνει το μπουκέτο με τα λουλούδια; Μα τί άλλο; Την εσωτερική γνώση όπως δόθηκε σε διαφορετικές εποχές, σε Δύση και Ανατολή, από τους μύστες της ανθρωπότητας.
Η απόκρυφη ιστορία της ψυχής, η σχέση της με την Θεϊκή Αρχή, ο τρόπος της εκδήλωσης, οι νόμοι που κυβερνούν το σύμπαν, τα Όντα που διοικούν το σύμπαν και φέρουν σε εκδήλωση τους νόμους, κοσμικές αρχές, δυνάμεις, και πεδία, η απόκρυφη ιστορία της ανθρωπότητας και ο τρόπος που εξελίσσεται, προκατακλυσμιαίοι πολιτισμοί, Διδάσκαλοι της Σοφίας, θρησκείες, μυήσεις και μεταφυσικές φιλοσοφίες αναφέρονται στα Θεοσοφικά κείμενα που φέρουν την υπογραφή της συγγραφέως αλλά περιλαμβάνουν τη γνώση-σοφία των Διδασκάλων της.
Με άξονα τη Μία Μοναδική Αρχή από την οποία πηγάζει περιοδικά ο κόσμος με ό,τι περιλαμβάνει, η συγγραφέας κάνει σαφές στον σπουδαστή ότι με βάση την ενότητα των εκδηλωμένων, υπάρχει η ηθική της συνύπαρξης, ο σεβασμός προς αλλήλους και η περιοδική επαναφορά όλων στην Πρωταρχική Πηγή.
Η ψυχή γίνεται ο ταξιδιώτης του Σύμπαντος όπου μέσω διαφορετικών ειδών και σωμάτων, αποκομίζει εμπειρίες, γνώσεις και ικανότητες, υποστηριζόμενη από τους αλάθητους νόμους της Περιοδικότητας και της Δικαιοσύνης. Προοδευτικά με ατομικές προσπάθειες αναπτύσσει τις δυνάμεις που κληρονομεί ως κόρη Θεού και όταν αυτό πραγματώνεται, γίνεται «θεόμορφη» (κατά Πλάτωνα)
Η Μυστική Δοξασία, θεωρείται η σύγχρονη κιβωτός της μεταφυσικής γνώσης, και είναι μια γραπτή διδασκαλία. Ως έργο πείθει για την ύπαρξη των Πνευματικών ταγών, γιατί ένα τέτοιο έργο δεν μπορεί να είναι ανθρώπινο. Και τεκμηριώνει αδιαφιλονίκητα την εσωτερική γνώση για δύο κυρίως λόγους: α) εσωτερικές θεωρίες και θέσεις που αναφέρονται στα κείμενα, επαληθεύθηκαν από την επιστήμη και συνεχίζουν να επαληθεύονται β) η διδασκαλία συμπίπτει με παγκόσμιες θρησκευτικές και μεταφυσικές απόψεις, συμπίπτει με τα πιστεύω, τα οράματα και τις διδασκαλίες όλων εκείνων που τα γνώρισαν κάτω από συνθήκες δοκιμασίας, αρετής και ενατένισης.
Στην ατραπό της μύησης, κανένα όραμα μυημένου δεν γίνεται δεκτό, αν δεν ελεγχθεί και δεν επιβεβαιωθεί από τα οράματα και άλλων ενορατικών. Τα οράματα αξιολογούνται ως ορθές μαρτυρίες, όταν πετυχαίνονται κάτω από τις πρέπουσες συνθήκες αισθησιακής εγκράτειας, νοητικής πειθαρχίας και πνευματικής ενατένισης. Ο σοφός, ο μεγάλος μυημένος είναι ένας άνθρωπος που έχει τελειοποιήσει τη φυσική, νοητική, ψυχική και πνευματική του φύση στον έσχατο δυνατό βαθμό. Αυτός, επομένως, μπορεί να ατενίζει την Αιώνια Αλήθεια και να μεταφέρει ψήγματά της προς την ανθρωπότητα.
«Η Μυστική Δοξασία(1) είναι η συσσωρευμένη σοφία όλων των εποχών» και η κοσμογονία της είναι ένα περίπλοκο αλλά καταπληκτικό θαύμα. Δεν πρόκειται για ένα φανταστικό δημιούργημα ενός ή μερικών ατόμων. Πρόκειται για εσωτερική διδασκαλία, για μια απόκρυφη γνώση που καταγράφηκε από χιλιάδες γενιές Ενορατικών. Αυτοί με τις αντίστοιχες εμπειρίες τους έλεγξαν και επιβεβαίωσαν τις διδασκαλίες, οι οποίες σήμερα είναι καταγραμμένες στο περίφημο Θεοσοφικό έργο.
Τα βιώματα του νου και της ψυχής είναι πολύ πλατύτερα από τις σφαίρες μέσα στις οποίες μπορεί να κινηθεί η λογική. Για να εκφραστεί η Γνώση που αποκτήθηκε σε στιγμές ενόρασης, ελεύθερης από τα δεσμά της γραμματικής και του συγκεκριμένου νου, χρειάζονται εικόνες, μύθοι, αλληγορίες και αφηρημένες φιλοσοφικές έννοιες κατάλληλα δοσμένες ώστε να κατανοούνται και να αφομοιώνονται από τον άνθρωπο.
Η Πνευματική Γνώση είναι το μήνυμα από τον κόσμο της Ψυχής προς την ατομική ψυχή την περιτυλιγμένη με τα πέπλα της πλάνης και της λήθης. Η γνώση είναι το ελιξήριο που έστω και σταγόνα-σταγόνα, ποτίζει την ανθρώπινη φύση και βοηθά να ανθίσει το πνευματικό της πρότυπο.
(1)«Η Μυστική Δοξασία» της Ε.Π.Μπλαβάτσκυ, είναι το μεγάλο έργο της που εκδόθηκε το 1888 και περιλαμβάνει τη γνώση του σχηματισμού του Κόσμου και της ανθρωπότητας. Εκφράζει τη μυστική γνώση με έναν συγκερασμό παγκόσμιων δοξασιών, θρησκειών και φιλοσοφιών με σκοπό να αναδείξει μέσω του πλουραλισμού το Ενιαίο Όλο.
Ασπασία Παπαδομιχελάκη
